કર્મમાર્ગ ઉપર ચાલનાર જીવ કહે છે કે
'હું ભગવાનનો છું.
ભક્તિમાર્ગ ઉપર ચાલનાર જીવ કહે છે કે
'ભગવાન મારો છે.'
જ્ઞાનમાર્ગ ઉપર ચાલનાર કહે છે કે
'હું અને ભગવાન એક છીએ.'
એક સ્ત્રી યુવાવસ્થામાં પરણીને સાસરે જાય છે તે કહે છે કે હું મારા પતિની છું. પતિ કહે તેમ કરે. પતિ કહે કે આજે બટાટાનું શાક કરો તો તે બટાટાનું શાક કરે અને ભીંડાનું શાક કરો તો તે ભીંડાનું શાક કરે. અમુક રંગની સાડી પહેરો એમ કહે તો તે તેમ કરે. અમુકને ઘેર જવાનું છે તેમ કહે તો સ્ત્રી તેને ઘરે જાય. અમુકને ઘેર નથી જવાનું તેમ પતિ કહે તો સ્ત્રી તેને ઘેર ના જાય. પતિ કહે તેમ જ અને તેટલું જ કરે. તે સ્ત્રી કહે છે કે ''હું મારા પતિની છું."
પરંતુ આ સ્ત્રી જયારે આધેડ ઉંમરની બે-ત્રણ બાળકોની માં બને ત્યારે તે એમ કહે છે કે 'પતિ મારો છે.' તે સ્ત્રી કહે કે અમુક વસ્તુ લાવવાની છે, તો પતિને તે લાવી આપવી પડે અને સ્ત્રી કહે કે અમુક વસ્તુ નથી લાવવાની તો તેનો પતિ તે વસ્તુ ના લાવી શકે. તે સ્ત્રી કહે કે અમુક જગ્યાએ જજો, તો પતિને જવું પડે અને અમુક જગ્યાએ ના જશો તો તેનો ધણી ત્યાં ના જાય.
આ સ્ત્રી પરણી ત્યારે કહેતી હતી કે, 'હું પતિની છું' તે જ સ્ત્રી આધેડ ઉંમરની થતા અવસ્થાભેદે એમ કહે છે કે 'પતિ મારો છે'
આ સ્ત્રી જયારે ડોસી થાય છે અને તેનો પતિ ડોસો થાય છે ત્યારે ડોસો-ડોસી બંને એક થઇ જાય અને કહે કે 'હું અને મારો પતિ એક છીએ'. પહેલા કહેતી કે 'હું પતિની છું' પછી કહેવા લાગી કે 'પતિ મારો છે' હવે કહે છે કે 'પતિ અને હું એક છીએ' તે વખતે અદ્વૈત થઇ જાય છે. ત્યારે તો છોકરો ડોસાને કડવું વચન કહે તો ડોસીનું મોઢું ચઢી જાય, અને દીકરાની વહુ ડોસીને કંઈક કડવું વચન કહે તો ડોસાનું મોં ચઢી જાય. ડોસી-ડોસી એક થઇ ગયા. અદ્વૈત આવી ગયું.
તે જ પ્રમાણે કર્મમાર્ગમાં જીવ કહે છે કે 'હું ભગવાનનો છું' ભગવાનની આજ્ઞા પ્રમાણે તે તેના કર્મ કરે છે. તેનું પ્રત્યેક કર્મ ભક્તિ બની જાય. તે જીવ આગળ જતા જયારે ભક્તિમાર્ગનો અધિકારી બને ત્યારે કહે છે કે 'ભગવાન મારો છે' કર્મમાર્ગમાં કહેતો હતો કે 'હું ભગવાનનો છું' ભક્તિમાર્ગમાં કહે છે કે 'ભગવાન મારો છે' ભક્ત કહે તે પ્રમાણે ભગવાનને કરવું પડે. ભક્ત કહે કે મારો રથ હાંકો તો ભગવાનને રથ હાંકવો પડે અને તેના થાકેલા ઘોડાઓને ભગવાન જાતે નવડાવે. ભક્ત કહે કે મારી દીકરીનું મોસાળું કરવાનું છે માટે બધી જ સામગ્રી લઈને આવજો તો ભગવાનને આવવું જ પડે. ભક્ત હૂંડી લખે તો ભગવાનને સ્વીકારવી જ પડે.
કર્મમાર્ગ અને ભક્તિમાર્ગમાં દ્વૈત છે - હું અને ભગવાન.
કર્મમાર્ગી કહે છે કે 'હું ભગવાનનો છું'
ભક્ત કહે છે 'ભગવાન મારો છે'
જ્ઞાનમાર્ગમાં ભગવાન અને ભક્ત(જીવ) એક થઇ જાય છે. જ્ઞાની કહે છે કે - 'અહં બ્રહ્માસ્મિ...' હું બ્રહ્મ છું. જીવ અને ભગવાન અદ્વૈત થઇ જાય છે.
ઉપર પ્રમાણે કર્મમાર્ગ, ભક્તિમાર્ગ અને જ્ઞાનમાર્ગ દ્વારા અધિકાર પરત્વે જીવ તેના અનુક્રમે ક્રિયમાણ, પ્રારબ્ધ, અને સંચિત કર્મોને સંપૂર્ણ રીતે સમાપ્ત કરીને પરમાત્માને - મોક્ષ પ્રાપ્ત કરી શકે છે. મોક્ષ પ્રાપ્ત કરવાનો જીવ માત્રનો અધિકાર છે. આત્યંતિક દુઃખની નિવૃત્તિ અને સનાતન સુખની પ્રાપ્તિ એટલે મોક્ષ.
સર્વેત્ર સુખીન: સન્તુ સર્વે સન્તુ નિરામયાઃ।
સર્વે ભદ્રાણિ પશ્યન્તુ મા કશ્ચિત દ્દુઃખભાગ્ભવેત ।।"
