પહેલું દુઃખ જનમવાનું. માતાના ગર્ભમાં જીવાત્મા આવે અને નવ મહિના સુધી ઊંધા મસ્તકે લટકતો ટૂંટિયું વાળીને પડ્યો રહે તે વખતના અસહ્ય દુઃખનું ભયંકર વર્ણન શ્રીમદ્દ ભાગવતમાં - ખાસ કરીને ગર્ભસ્તુતિમાં ( શ્રીમદ્ ભાગવત ૩/૩૧) વ્યાસ નારાયણે કરેલું છે. વાંચતા આપણને કમકમાટી વછૂટી જાય અને રુંવાડા ખડા થઇ જાય તેવું વર્ણન છે. આવું ભયકંર દુઃખ માતાના ગર્ભમાં તમે - હું અને આપણે બધા ભોગવીને આવ્યા છીએ. પરંતુ પરમાત્માની માયા ગણો કે દયા ગણો કે આપણે એ દુઃખને ભૂલી ગયા છીએ.
કોઈ માણસને ટૂંટિયું વળાવીને હાથપગ મુશ્કેટાટ તાણી - બાંધીને પગ લાંબાટૂંકા ના થઇ શકે - પડખું પણ ના ફેરવી શકાય તેવી સ્થિતિમાં કોઈ દુર્ગંધ મારતી મળમૂત્રથી ભરપૂર અને અનેક પ્રકારના ઝેરી જીવ-જંતુઓ, વંદાઓથી ઉભરાતી ગંદી અંધારી ગટરમાં ઊંધે માથે લટકાવ્યો હોય તો તે માણસ નવ મહિના શું - નવ દિવસ તો શું - પરંતુ નવ કલાક પણ જીવી ના શકે. માતાના ગર્ભની આવી અંધારી, ગંદી, કરમિયાથી ઉભરાતી કોટડીમાં તમે - હું અને આપણે બધા નવ મહિના સજા ભોગવીને આવ્યા છીએ. તેમ છતાં પરમાત્માની કૃપા ગણો - માયા ગણો, જે ગણો તે પરંતુ આપણે આ ભયંકર દુઃખને બિલકુલ ભૂલી ગયા છીએ.
આપણને આ અસહ્ય દુઃખની તદ્દન વિસ્મૃતિ થઇ ગઈ છે તે પરમાત્માની દયા ગણો. બાકી જો આ ભયંકર દુઃખની વેદના જીવાત્માને યાદ રહે તો ફરીથી તે કોઈ પણ માતાને પેટે જન્મ લેવાનો વિચાર કદાપિ ના કરે.
માતાને પણ બાળકને જન્મ આપતી વખતે ભયંકર વેદના થાય છે. અને નાકમાંથી નાળિયેળ કાઢવા જેવી અસહ્ય પીડા થાય છે. આવી પ્રસુતિની વેદના - પીડા જો માતાને યાદ રહે તો ફરીથી તે માતા થવાનો કદાપિ વિચાર સરખો ના કરે. પરંતુ પરમાત્માની માયા-લીલા એવી છે કે તે બાળકને જન્મ આપતી વખતના કષ્ટનો અત્યન્ત કડવો અનુભવ કર્યા છતાં ફરીથી તુરત જ પાછી તે માતા થવાની તૈયારી રાજીખુશીથી કરે છે.