સૃષ્ટિ શરુ થઇ ત્યારથી અત્યાર સુધી કોઈ પણ સરકાર હજી સુધી રાય અને રાંકનો ભેદ મિટાવી શકી નથી, એરકંડીશન રૂમમાં બેઠો બેઠો આઈસ્ક્રીમ ખાનાર મોટો રાજવી અને ધોમધખતા ઉનાળામાં પરસેવે રેબઝેબ થઇને લારી ખેંચનાર રંક મજુર - આ બંનેમાં દુનિયાની દ્રષ્ટિએ ભયંકર ભેદ દેખાય છે. આ ભેદ માત્ર મૃત્યુ સિવાય કોઈ નષ્ટ કરી શકે તેમ નથી. રાય હોય કે રંક, બંનેને એકીસાથે સ્મશાન ભૂમિમાં ભડભડાટ બળતી ચિત્તામાં સુઈ જવું પડે છે, બંનેની જિંદગીનો અંતિમ સરવાળો આ છે.

મૃત્યુદેવ આગળ રાય, રંકનો કોઈ ભેદ નથી, આ હકીકત આપણે દરરોજ પ્રત્યક્ષ જોઈ શકીએ છીએ અને તેના ઉપરથી આપણે નસીબદાર હોઈએ તો બોધ લઇ શકીએ કે ગમે તેવો મોટો રાય પણ મૃત્યુ આગળ રાંકડો છે. અને હું મોટો રાય છું એવા અહંકારમાં રાચતો માણસ પહેલા નંબરનો મૂર્ખ છે (જુઓ પેરા ૧૫)

સંત કવિઓ ઢોલ વગાડીને કહે છે કે -

તજી મંદિરો માળીયા ગોખ મેડી તજી બાગ ને બંગલા પ્રૌઢ પેઢી

સ્મશાને સૂકા કાષ્ઠમાં વાસ લેવો, અરે આવશે એક તો દિન એવો

ઘણા ઘેર મેના ઘણા હાથી-ઘોડા, ઘણા જુક્તિવાળા બન્યા બેલ-જોડા

ઘડીમાં થશે સ્વપ્રના સાજ જેવો, અરે આવશે એક તો દિન એવો.

નહિ આગળે કાગળેથી જણાવે નહિ, કોઈ સાથે સંદેશો કહાવે.

અજાણ્યો અકસ્માત આશ્વર્ય જેવો, અરે આવશે એક તો દિન એવો

પુરા થઇ શક્યા તે થશે કામ પુરા, અધૂરા રહ્યા તે રહેશે અધૂરા

તડાકો પડે તોપનો જેમ તેવો, અરે આવશે એક તો દિન એવો

હશે આજથી વર્ષ અગિયાર બારે, કદાપિ હશે આજ કે કાલ ક્યારે

નક્કી તો નથી શો ભરૂસો જ રહેવો, અરે આવશે એક તો દિન એવો

ન જાણે અધૂરું રહ્યું કાંઈ કૃત્ય, ન જાણે કશી આંપટી કે અગત્ય

ચડી ચોટમાં પાંશરો પ્રાણ દેવો, અરે આવશે એક તો દિન એવો

ભર્યા પેટીમાં રાચ રૂડા રૂપાળા, રહે તેમના તેમ દીધેલ તાળા

નહિ કુચીનો ઝુમખો સાથ લેવો, અરે આવશે એક તો દિન એવો

કહે શું થયું જો ઘણું તું કમાયો? કહે શું થયું ખુબ પૈસો જમાવ્યો?

અરે અંતકાળે જવું ઉછળીને, રખે રીઝતો રિદ્ધિસિદ્ધિ રળીને

ઊંચા વાસ ચોખ્ખા ચુનાથી ચણાવ્યા, તજી સર્વને સ્વર્ગ માટે સિધાવ્યા

વડા વાસ આવ્યા ન હોવા વળીને, રખે રીઝતો રિદ્ધિ સિદ્ધિ રળીને.

તું રાચીશ તું પુત્ર-પૌત્રાદિ પામી, ન રાચીશ તું સૌની લઈને સલામી

ન રાચીશ તું કાયા અતિ ઉજળીથી, રખે રીઝતો રિદ્ધિસિદ્ધિ રળીને.

ઘણા વેગવાળી જુઓ કાળ-ઘંટી, બધું વિશ્વ તેમાં પડ્યું જૅમ બંટી

દળી મારશે દેહ સૌના દળીને, રખે રીઝતો રિદ્ધિ સિદ્ધિ રળીને

ઘણા ગર્વમાં તું ફરે જૅમ ઘેલો, દીસે શ્રાવણે સાંઢ માતો થયેલો

મરે છે જુઓ મત્સ્ય ગોળી ગળીને, રખે રીઝતો રિદ્ધિસિદ્ધિ રળીને

કર્યું દ્રવ્ય ભેગું ગયું બાર વાટે, દળે આંધળી ને તે કુતરા જ ચાટે

અરે તોય સૂઝે નહિ આંધળીને, રખે રીઝતો રિદ્ધિસિદ્ધિ રળીને

વળી સંતકવિઓ ચેતવણી આપે છે કે -

ભુલ્યો મન - ભમરા તું કયા ભમ્યો?

જીવની આશા રે ડુંગર જેવડી મરણ ડગલાની હેઠ.

જંપીને જરીયે બેઠો નહિ વાગી અચાનક ઠેસ. ભુલ્યો મન...

હડકાયા કૂતરાની જૅમ તું ભમ્યો દિવસ ને રાત

માયાએ બાંધેલ પ્રાણીઓ સમજ્યા નહિ શુદ્ધ વાત. ભુલ્યો મન...

ખોટો ખેલ સંસારનો આતશબાજીનો રંગ

રમતા વરસ વીત્યા ઘણા ક્ષણમાં થાશે તે ભંગ. ભુલ્યો મન...

જન્મ મરણ તેની આપદા નથી કાંઈ સંકટ સહેલ

ધંધો કરતા રે ઢળી પડ્યો જૅમ ઘાંચીનો બેલ. ભુલ્યો મન...

રણ રે સંબંધે આવી મળ્યા સુત વિત્ત દારા ને દેહ

લેવા દેવા રે જયારે મટે મારગ લાગશે તેહ. ભુલ્યો મન...

નિશ્વે જાણો રે રહેવું નથી જૂઠો જગત-વિશ્વાસ

એથી રે રહેશે તું વેગળો આઠે પહોર ઉદાસ. ભુલ્યો મન....

દેહ તણું ફળ એ જ છે ભાવે ભજીએ ભગવાન

બીજા સાધન રે સંસારના નહિ હરિ-નામ સમાન. ભુલ્યો મન...