માયાના બે સ્વરૂપ છે.
૧. એક એ માયા જે બ્રહ્માની અત્યંત વિસ્તૃત વિશાળ શક્તિ છે તે. ઈશ્વરને આધીન રહીને ઈશ્વરની ઈચ્છા મુજબ જગતની ઉત્પત્તિ, સ્થિતિ અને લયનું કામ કરે છે.
૨. બીજી એ માયા જેને આધીન થઈને જીવ સંસારમાં ફસાય છે. અને જન્મ - મરણના ચક્કરમાં પડે છે. આ બીજી માયાનું નામ "અવિદ્યા" છે.
આપણે ઘણી વખત બોલીએ છે કે માયા માર ખવડાવે છે. માયા દુઃખી કરે છે, માયામાં જીવ ફસાય છે, માયામાં પડેલા જીવને જન્મ - મરણના ચક્કરમાં પડવું પડે છે, વગેરે, વગેરે.
માયાની આપણે આવી ઘણી ઘણી વગોવણી વાતવાતમાં કરીએ છીએ, તે માયા તે પરમાત્માની આદ્યશક્તિ, ચિત્તશક્તિની બાબતમાં નથી, પરંતુ જે બીજું નામ "અવિદ્યા" છે તેના સંબંધી આવી વગોવણી વાળી વાતો બોલાય છે. ખરેખર તે (શુદ્ધ સત્વગુણ, શુદ્ધ રજોગુણ, શુદ્ધ તમોગુણવાળી) દૈવી માયા નહીં, પરંતુ (મલિન સત્વગુણ, મલિન રજોગુણ, મલિન તમોગુણ વાળી ) અવિદ્યા માયા જીવને ફસાવે છે, દુઃખી કરે છે, સંસારમાં તે માર ખવરાવે છે, જન્મ - મરણના ચક્કરમાં ફેરવે છે.
પરબ્રહ્મ પરમાત્માની અનિર્વચનીય, અત્યંત વિસ્તૃત વિશાળ શક્તિ છે તે દૈવી માયાના ત્રણ ગુણો સત્વગુણ, રજોગુણ અને તમોગુણ છે. આ ત્રણે ગુણોનો સ્વીકાર કરીને ઈશ્વર જગતની ઉત્પત્તિ, સ્થિતિ અને લય વગેરેનું સંચાલન કરે છે. તે ઈશ્વરમાં રહેલા માયાના ગુણો અત્યંત વિશુધ્ધ હોય છે. ઈશ્વરમાં શુદ્ધ સત્વગુણ, શુદ્ધ રજોગુણ અને શુદ્ધ તમોગુણ હોય છે, જયારે જીવાત્મામાં મલિન સત્વગુણ, મલિન રજોગુણ અને મલિન તમોગુણ હોય છે જેને અવિદ્યા (માયા) કહેવાય છે, અને આ અવિદ્યા જીવને ભરમાવે છે. વિશુદ્ધ સત્વ-રજ-તમોગુણ વાળી પરમાત્માની આદ્યશક્તિ, ચિત્તશક્તિ માયા તો જીવને ઘણી જ ઉપકારક છે.